හරක් දැක්කීම

මෙවර මා තෝරා ගත්තේ රැල්ෆ් කොම්ප්ටන් නම් ලේඛකයාගේ The Western Trail නම් නවකතාවෙන් තෝරා ගත් කොටස් කිහිපයකි. මෙම නවකතාවට පසුබිම් වන්නේ දහනවවන සියවසේ අග භාගයේ ගව පාලනය තම ජීවිකාව කරගත් ටැක්සාස් ප්‍රාන්ත වැසියන් කණ්ඩායමක ගොපළු  ජීවිතයි. ගොපළු ජීවිත පසුබිම් කරගත් නවකතා බොහොමයක් ගැඹුරින් එම ජීවිත විවරණය කරන ඒවා නොව කව් බෝයිස් ලෙස හැඳින්වූ ගොපළු තරුණයින්ගේ වීර වික්‍රමාන්විත ක්‍රියා පසුබිම් කරගත් කතාන්තරය. එමෙන්ම මේ බොහෝ කතාවල රතු ඉන්දියානු ජාතිකයින් නිරූපනය කරනු ලබන්නේ දරුණු ම්ලේච්ඡයින් ලෙසය. මෙහි දක්වා ඇති කතාංගයෙන් අපට පෙනෙන්නේ එකිනෙකාට පසමිතුරුකම් දක්වන රතු ඉන්දියානු ගෝත්‍ර දෙකක් තමන්ගේ වාසිය තකා සුදු ජාතික ගව පාලකයින් විසින් ගැටුමට පොළඹවනු ලබන ආකාරයයි. එක් ගෝත්‍රික කණ්ඩායමක් එයට පෙළඹෙන්නේ ගවයින් හයක හා තුවක්කුවක මිලකට වීමෙන්ම ඔවුන්ගේ අසරණකම පැහැදිළි වෙයි.  මෙවන් කව්බෝයිස්ලා අප රටේ ද නැත්තේම නොවේ. කතාවෙහි පසුබිම අවබෝධ කරගැනීම පහසු වීම සඳහා වන පසුසටහන් කිහිපයක් කතාව අවසානයෙහි එයි.

"අපිට වැඩ කරන අය දහදෙනෙක් ඕනැ වෙනවා ඊලඟ හරක් රංචුව බ්‍යුෆෝඩ් බලකොටුවට දක්කාගෙන යන්න. හරක් පස්සෙ යන්නම නෙවෙයි, සිය්‍යුක්ස් ඉන්දියානුවන්ගෙ පහරදීම් වලින් ආරක්ෂා වෙන්න." මැක්කේලබ් පැවසීය. "අඩුගානෙ හොඳ නිර්භීත මිනිස්සු  දහදෙනෙක්වත් ඕනෑ ස්වීට්වෝටර් පළාතේ ඉන්න ඔය නීචයින්ගේ තර්ජනයට මූණ දෙන්න."

"ඇයි අපට බැරි අර කොහෙවත් දකින්න නැති මීහරක් හොය හොය දඟලන පව්ඩර් රිවර් නිම්නයේ ඉන්න ඉන්දියන්කාරයින් කුලියට ගන්න?" සුසානා යෝජනා කළාය. "අපට පුළුවන් කුලිය හරකුන්ගෙන් ගෙවන්න."

"ෂොෂොනීස් ඉන්දියානුවෝ" හරක් දක්කන්න? විල් සිනා පහල කළේය. "දෙයියෝ සාක්කි! මගදි සිය්‍යුක්ස්ල මුණගැහුනොත් යුද්දෙ නවන්වන්න ආණ්ඩුවේ හමුදාව කැඳවන්න වෙයි."

"ඒක තමයි මමත් කියන්නේ!" සුසානා පැවසූයේ අදහසේ වටිනාකම දෑසින් ඉඟි කරමිනි. "හරක් රංචුව බලාගන්න ඇති තරම් මිනිස්සු අපට ඉන්නවා. නැත්තේ සිය්‍යුක්ස්ලා ඇවිල්ලා හරක් රංචුව කුලප්පු කරලා ඉන්නවා. නැත්තේ න්න හමුදාව කැඳවන්න වෙයි. කලෙබ් පැවසීය. , උංව හොරකම් කරලා ඉඩ තිබුනොත් අපිවත් මරලා දානක්ක ගියොත් මොකද වෙන්නේ? ෙකුයි, සිය්‍යුක්ස්ලට ඇහැ  ගහගෙන ඉන්න ඔය බඩගින්නෙ ඉන්න ෂොෂෝනීස්ලා හය හත් දෙනෙකුයි එක වලක්වගන්න සටන් කරන්න ප්‍රමාණවත් මිනිස්සුයි. බ්‍යුෆෝඩ් බලකොටුවට හරක් ගෙනියන්න ගොපළු කොල්ලෝ හතර පස් දෙනෙකුයි, සිය්‍යුක්ස්ලට ඇහැ  ගහගෙන ඉන්න ඔය බඩගින්නෙ ඉන්න ෂොෂොනීස්ලා හය හත් දෙනෙකුයි එක්ක ගියොත් මොකද වෙන්නේ?"

මොහොතකට කිසිවෙකුත් කතා නොකළහ. එය අභියෝගාත්මක යෝජනාවකි.  

 "ඒක නං හොඳ අදහසක් තමයි."  මැක්කේලබ් සිනාවකින් මුව විවර කරමින් පැවසීය. "ආණ්ඩුවේ නීති නං ගොඩක් තියනවා ඕකට විරුද්ධව. මම නං මෝඩ කමට හරි ඒත් කරලා බලන්න කැමතියි. අනිත් අය මොකද කියන්නේ?"

"අපට ෂොෂොනීස්ලා පාලනය කරගන්න පුළුවන් නම් මම ඒකට කැමතියි." විල් පැවසීය. "සිය්‍යුක්ස්ලා එක්ක සටන් කරන්න මේක හේතුවක් කරගන්නැතුව අපිට ප්‍රහාරයක් එල්ල උනොත් විතරක් සටන් කරන්න කැමති කරගන්න පුළුවන්ද? අපි යන්නේ සිය්‍යුක්ස්ලට අයිති ප්‍රදේශයට. ඒ ගොල්ලන්ට ඒ ප්‍රදේශයේ හිමිකමක් තියනවා. ෂොෂානීස්ලට බෑ සිය්‍යුක්ස්ලට වෙන් කරපු ප්‍රදේශවලට යන්න. ඒක නීතිවිරෝධියි. අපිට වග කියන්න වෙයි එහෙම අරන් ගියොත්."

"ඕක තමයි ටැක්සාස් වල අපිට හැම තිස්සෙම නීතියත් එක්ක හැප්පෙන්න වෙලා තියෙන්නේ. අපි කරන හැමදේකටම විරුද්ධව ඒ ගොල්ලන්නට නීති තියනවා." ස්ටෝනි පැවසීය.

"අපි වෂාකිට කතාකරන්න ඕනෑ. ඒක තමයි අමාරුම වැඩේ. මට  ෂොෂානීස්ලගේ භාෂාව කතාකරන්න බෑ. මම මගේ තොප්පිය ඔට්ටුවට තියනවා වෂාකිට බෑ ඉංග්‍රීසි වචන තුනක්වත්." බ්‍රාසොස් පිළිතුරු දුන්නේය.

"මිනිහට ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් 'නෑ' කියලා කියන්න පුළුවන්." මොන්ටි පැවසීය.

"මොන්ටි බැලුවා ගොන් නාම්බො එක්දාස් හාරසීයක් පුංචි ඉන්දියානු කෙල්ලෙකුට හුවමාරු කරන්න පුළුවන්ද කියලා." ස්ටෝනි පැවසුවේ කපටි සිනාවක් මුවගින් පිටකරමිනි.

රෙබෙකා හැරෙන්නට අනෙක් සෑමදෙනම සිනාසුනහ. මොන්ටිගේ බයාදු සිනාව ඇගේ සිතට ඇල්ලුවේ නැත. ගූස් නිහඬතාව බිඳින තෙක් ඔවුන් සිටියේ විසඳුමක් ගැන සිතාගන්නට බැරිවය.

"ෂො-හො-නේ , මට පුළුවන් වෙයි." ඔහු කීය.

ඔහු හස්ත සංඥා මාලාවක් කර පෙන්වා අවසානයේ උගුර හඬවා ශබ්දයක් නිකුත් කොට නැවැත්වූයේ අනෙක් අය විශ්මයෙන් බලා සිටියදීය.

"මං හිතනවා මට තේරුන හරියට වැඩිය වෂාකිට ඕක තේරෙයි කියලා" කියූ බ්‍රාසොස් සිනහවක් නැගීය.

"හරක් පස්සෙන් යනවා, සිය්‍යුක්ස් එක්ක ෆයිට් කරනවා, හරකුන්ව කනවා." ගූස් කීවේය.

සියල්ලෝම හඬ නගා සිනාසුනහ. ගූස් දත් පෙනෙන සේ මද සිනාවක් නැගීය. ඔහු සිදුවිය යුතු සියල්ල කිව හැකි සරලම ආකාරයට කීවේ ප්‍රථම වතාවට හරකුන් ගැන ඉංග්‍රීසියෙන් කතා කරමිනි. 

"එහෙනං හෙට මම ගූස් එක්ක උතුරු පැත්තට යනවා වෂාකිගේ ගෝත්‍රය තවම මේ පැත්තෙ ඉන්නවද බලන්න." බ්‍රාසොස් කීය.

"ඒ ගොල්ල තවම ඉන්නවා." මොන්ටි නොසිතාම කීවේය.

පෙන්, ජෙඩ්  හා ස්ටෝනි කට තද කරගෙන සිනා නැගුවේ මොන්ටි පත් වූ අපහසුතාව දුටු නිසාය.

"ඒකෙන් විසඳෙන්නේ අපේ ප්‍රශ්නෙන් බාගයයි." මැක්කේලබ් සිය කටහඬ අවදි කළේය. "අපට කෙරෙන්න ඕන මොකක්ද කියලා වෂාකිට වැටහෙනවා කියලා හිතුවොත් ඒත් වෙන්නේ අපේ වැඩ කරන කණ්ඩායම දෙකට වෙන්වෙලා ගොවිපොළ අනාරක්ෂිත වෙන එකයි. බ්‍යුෆෝඩ් බලකොටුවට සිය්‍යුක්ස්ලගේ බල ප්‍රදේශය හරහා හරක් රංචුව දක්කාගෙන යන ගමනට වෂාකිගේ ගෝත්‍රයේ කණ්ඩායමක් එක්ක යන අවදානම අපි ගන්නවනං ඇයි ඉතුරු වෙන ගෝත්‍රිකයෝ ටික අපේ ගොවිපොළේ නවතවලා යන්නෙ නැත්තෙ? ඒ ගොල්ලන්ට අවසර දීලා තියනවා පව්ඩර්  රිවර් නිම්නයේ ඉන්න. ඒ කියන්නේ ස්වීට්වෝටර් මායිමේ. එතකොට අපට පුළුවන් කිංග්ස්ටන් හෙන්රි හරි මව්රි ඩියුක් හරි තමන්ගේ ගෝල බාලයෝ ටිකත් එක්ක ගොවිපොළට කරදර කරන්න ආවොත් ඒගොල්ලන්ට වග කියන්න."                                                             

                                                    

* * *

වෂාකී සමග සම්බන්ධතා ගොඩනගා ගැනීම වැදගත් පියවරක් විය. බ්‍රාසොස් හා ගූස් සමග ඉන්දියානුවන්ගේ කඳවුරට යෑමට මැක්කේලබ් තීරණය කළේය. ගූස් පෙරට ගොස් ෂොෂොනි ගෝත්‍ර නායක වෂාකිගේ පිළිගැනීමට හා අගය කිරීමට ලක්වන ආකාරයෙන් ආචාර කළේය. ඔහු ද ඔහුටම විශේෂ වූ සංඥා ක්‍රමයකින් ප්‍රතිචාර දැක්වීය. සතුට යයි අනුමාන කළ හැකි දීප්තියකින් ඔහුගේ අඳුරු දෑස් බැබලුනේය. එහෙත් ඔහුගේ උද්‍යෝගය වියැකී ගිය බවක් පෙනුනේ මැක්කේලබ් හා බ්‍රාසොස්ගේ  ආචාර කිරීම් පිළිගනිද්දීය. බ්‍රාසොස්ගේ සිතට අසහනකාරී හැඟීමක් දැනුනේ එය ඉන්දියන් තරුණිය ගැන මොන්ටි දැක්වූ කැමැත්තෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස හැඟුන බැවිනි. තරුණයා ගැන ඇති වූ අනුකම්පා සහගත හැඟීමක් ද සමග ඔහු සිතුවේ එය ෂොෂොනිවරුන් සමග ගනුදෙනුවේදී බාධකයක් නොවෙනු ඇතැයි යනුවෙනි.

කොට්න්වුඩ් ගසක් යට හිස් බිම්කඩක් සොයාගත් ගූස් එහි ඇන තබාගෙන සිහින් කෝටුවකින් බ්‍යුෆෝඩ් බලකොටුවට ගව රංචුව දක්කාගෙන යන සැලසුම සටහන් කරන්නට පටන් ගත්තේය. බ්‍රාසොස්  හා මැක්කේලබ් පසුපසින් සිටියේ ගූස්ගේ හැකියාව ගැන තෘප්තිමත් වූ හැඟීමෙනි. ඔහු සැමවිටම අඳින සටහනට එකතු කළ හස්ත සංඥාවලට හෂාකි ප්‍රතිචාර දැක්වීය. අවසානයේ නැගී සිටි ගූස් බ්‍රාසොස් හා මැක්කේලබ් දෙසට හැරී පැහැදිළිව කතා කළේය.

         "හරක් උතුරට දක්කනවා, රකිනවා, සිය්‍යුක්ස් ආවොත් සටන් කරනවා, හරක් දෙන්න ඕනෑ."

ඔහු ඇඟිලි තුනක් විදහා පෙන්වූ සංඥාවට මැක්කේලබ් හිස සලා කැමැත්ත දැක්වීය. ෂොෂොනිවරුන්ගේ ආරක්ෂාව යටතේ බ්‍යුෆෝඩ් බලකොටුවට යන්න එන්න ගාස්තුව ගවයින් තුන්දෙනෙක්. සාධාරණයි, හොඳටම ලාබයි. ගූස් නැවතත් සංඥා වලින් වෂාකී හා කතා කළේය. ගෝත්‍ර නායකයාගෙන් පිළිතුරු ලැබිණ. යළිත් දණ ගසා ගත් ගූස් පළමු පණිවුඩය මකා තවත් එකක් ඇන්දේය. සංඥා මගින් එය තවත් පැහැදිළි කළේය. වෂාකීගේ සිතේ යම් දෙගිඩියාවක් තිබෙන බව ඔවුනට වැටහිණ. ඔහු ප්‍රතිචාර දැක්වීමට කාලය ගත්තේය. අවසානයේ ගූස් නැගී සිට මැක්කේලබ් හා බ්‍රාසොස් හිසෙන් ඉඟි කොට තම අශ්වයා වෙත ගොස් සෑදලයේ රඳවා තිබූ වින්චෙස්ටර් තුවක්කුවේ වොල්නට් මිටට අත තබා වෂාකීට ඇඟිල්ල දිගු කළේය. ඔවුන්ට ගනුදෙනුව වඩාත් ආකර්ෂණීය කරන්නට සිදුව ඇත. එහෙත් බ්‍රාසොස් එයට සූදානම්ව පැමිණ තිබුණි. ඔහු තම සෑදලයේ රඳවා තිබූ අළුත්ම වින්චෙස්ටර් තුවක්කුවක් ගෙන වෂාකී වෙත වීසි කළේය. දක්ෂ ලෙස එය අල්ලා ගත් ඉන්දියානුවාගේ දෙනෙත් සතුටින් බැබලිණ. සෑදලයේ පසුම්බියෙන් ආයුධයට අවශ්‍ය උණ්ඩ ටින් දෙකක් ගෙන වචනයකුදු නොකියා වෂාකීට දුන්නේය. උන්ඩ සහිත ටින් ප්‍රවේශමෙන් තම පය පාමුල තැබූ ඔහු තුවක්කුව වැලමිටි නැම්මෙහි සිරකර තබාගෙන තම හස්තය නිදහස් කරගෙන ගූස් හා කතා කළේය. අපාචේ ඉන්දියානුවා දත් පෙනෙන සේ සිනාවක් පා මැක්කේලබ් හා බ්‍රාසෝස් දෙසට හැරුනේය.

"තව හරක් ඕනැලු." ගූස් පැවසීය.

ඔහු ඇඟිලි තුනක් ඔසවා පෙන්වීය. නැවතත් මැක්කේලබ් හිස වනා කැමැත්ත ප්‍රකාශ කළේය. සාකච්ඡාව අවසන් විය. තම සඟයින් ඊර්ෂ්‍යාසහගතව බලා සිටියදී වකාෂි තම පූර්ණ අවධානය අළුත් තුවක්කුව වෙත යොමු කළේය. ගූස් ඔවුන් පැමිණි  පැත්තට ආපසු අශ්වයා හරවා ගත්තේය. බ්‍රාසොස් හා මැක්කේලබ් ද ඔහු අනුගමනය කළහ.

                                                    *  *  *

ඔවුන් ගවරැල රැගෙන යන ගමනේ දින දහයක් ගෙවී තිබූ අතර ඔවුන් සිටියේ බ්‍යුෆෝඩ් බලකොටුවට සැතපුම් දෙසීයක් පමණ දකුණු දෙසිනි. ගමන අතරතුර මේ දක්වා කිසිදු සිදුවීමක් සිදු නොවූවද දිගටම තත්ත්වය  එසේ හොඳට පැවතීමට ඉඩක් නැති බවට මැක්කේලබ් විශ්වාස කළේය. රාත්‍රී ආහාරය අවසන් වීමත් සමගම ඔහු තම කණ්ඩායමට අනතුරු ඇඟවීමක් කළේය.

"මම කොහෙත්ම විශ්වාස කරන්නෙ නෑ අපට සිය්‍යුක්ස්ලගේ ප්‍රදේශය පහු කරන්න පුළුවන් වෙයි කියලා කරදරයක් නැතිව. හොඳට අහගන්න, සිය්‍යුක්ස්ලා අපට ගැහුවොත් පස්සෙන් එළවන්න යන්න එපා. එහෙම කළොත් ෂොෂොනි ඉන්දියන්කාරයන්ගේ ඊතල පාරවල් ඇනිලා තියෙයි ඇඟ පුරාම. ගූස්ටයි ෂොෂොනිලටයි ඒක කරන්න දෙන්න." 

"හරක් රංචුව කුලප්පු කරලා එළවලා දානකං නිකම්ම බලා ඉන්නවා." ස්ටෝනි විමසීය. 

"මම හරක් රැළ ආපහු එකතු කරගන්න දවසක් උනත් ගත කරන්න කැමතියි ඔයගොල්ලන්ගෙන් කීපදෙනෙක් වළදානවට වැඩිය. ඒක මතක තියාගන්න." මැක්කේලබ් පැවසීය. 

"හරක් රංචුවට දුවන්න දීලා ඔහේ බලාගෙන ඉන්න එක හරිමදි නේද? අපිට පුළුවන්නේ අපේ රයිෆල් වලින් උත්තර දෙන්න." පෙන් පිළිතුරු දුන්නේය.

"නෑ, කළුවරේ ෂොෂොනි ඉන්දියානුවෙක් සිය්‍යුක්ස් ඉන්දියානුවෙක්ගෙන් වෙන් කරලා අඳුරගන්න පුළුවන් නම් මිසක්. ගූස් ඇරෙන්න අපි කවුරුවත් වෙඩි තියන්නේ නෑ. අපි හරක් රංචුව හොයන්න යනකොට නං කමක් නෑ. දවල් කාලයට හරියටම සිය්‍යුක්ස්ලා කියල් දැනගෙනම පහර දෙන්න පුළුවන්."මැක්කේලබ්ගෙන් පිළිතුරක් ලැබුනේය.

එය හොඳ අවවාදයක් බව  පසුව තහවුරු විය. රාත්‍රී දෙකකට පසුව අඩ සඳ වලාකුළු වලට මුවා වෙද්දී සිය්‍යුක්ස් ඉන්දියානුවන්ගෙන් ප්‍රහාරයක් එල්ල විය. සැබෑ වූ බියකරු සිහිනයක් මෙන් ඔවුහු මැක්කේලබ්ගේ අවදි වූ සිතට කඩා වැදුනහ. ඉන් බේරී ගැලවීමට සිතෙහි ඇති වූ පෙළඹවිම කොතරම් ප්‍රබල වී ද යත් ඔහු දී තිබූ උපදෙස් ඔහු අතින්ම කඩ නොවුනේ යන්තමිනි. නිදා සිටි තැනින් වහා නැගී සිටගත් ඔහුට තමාම පාලනය කරගැනීමට අපහසු තරම් විය. අවදානමින් පිරි ප්‍රදේශයක සිටි මිනිසුන් දරුණු ක්‍රියා මැද නිෂ්ක්‍රියව සිටීමෙන් ඉන්  ගැලවී සිටියේ කලාතුරකිනි. කණ්ඩායමේ අනෙක් අයට දුන් උපදෙස් සිහියට නගාගත් ඔහු දැඩි වෙහෙසක් දරා සිත සන්සුන් කරගත්තේය. ගූස්ගේ වින්චෙස්ටර් තුවක්කුවෙන් නිකුත් වූ වෙඩි හතරක් ඔහු ගණන් කළේය. තත්පර කිහිපයක විරාමයකින් පසුව තවත් තුනක් නිකුත් විය. බියට පත් ගවයින්ගෙන් නැගුන මොරගෑම් ද පොළවේ කුර ගැටෙන හඬ ද ක්‍රමයෙන් අඩු වී ගොස් පරිසරය නිසල විය. 

                                          * * *

හිමිදිරි උදයේ හිරු එළිය වැටෙත්ම උදෑසන ආහාරය ද නොගෙන ඔවුහු අශ්වයින් පිට නැගී පිටත් වූහ. හරකුන් කුලප්පු වූ ස්ථානයට ආසන්නයේම සිය්‍යුක්ස් ඉන්දියානුවන්ගේ සිරුරු තුනක් වැටී තිබිණ. එක් අයෙකු වෙඩි උණ්ඩයකින් මියගොස් සිටි අතර අනෙක් දෙදෙනා මියගොස් සිටියේ ෂොෂොනි ඉන්දියානුවන්ගේ ඊතල පහරිනි. 

"මං හිතන්නේ වෙන්නෙ මොකද්ද කියලා දැනගෙනයි උඹ කතා කළේ." ජෙඩ් කීවේ මැක්කේලබ් දෙස බලා සිනාවක් පාමිනි. "එහෙම අය එක්ක තමයි මම වැඩ කරන්න කැමති."

වැඩි වේලාවක් යන්නට පෙර ඔවුන් සතුටට පත් කරමින් ගව රංචුවෙන් ඉතිරිව සිට ගවයින් එත් තැනක දෙතුන්දෙනා බැගින් ද තවත් තැනක දහය දොලහ බැගින් ද කලබලයකින් තොරව උලා කමින් සිටිනු පෙණින. ඉර මුදුන් වන්නට ආසන්න වත්ම දකුණු දෙසින් කුඩා දූවිලි වලාවක් නැගෙනු දක්නට ලැබිණ. ඒ ගව රංචුවෙන් සොයාගත හැකිව තිබූ ඉතිරි කොටසයි. ඒ පසුපසින් ආවේ ගූස් හා ෂොෂොනි ඉන්දියානුවන් පිරිසයි. බෙහෙවින් සතුටට පත්ව සිටින විලාසයක් ඔවුන්ගෙන් දක්නට තිබිණ.

"සිය්‍යුක්ස්ලා ඇල්ලුවා, සිය්‍යුක්ස්ලට හරක් අල්ලන්න බැරි උනා." ගූස් සිනා මුවින් කීය. මිනිස් හිස් වලින් ගලවා ගත් හිසකෙස් සහිත සම් කැබලි බියකරු ලෙස ඔවුන්ගේ ඉනෙහි එල්ලෙමින් තිබිණ. ගූස් සතුව දෙකක් ද සෑම ෂොෂොනි ඉන්දියානුවකුම ලඟම අඩු වශයෙන් එකක් හෝ තිබුණ මේවා ඔවුන්ගේ මාරාන්තික ප්‍රහාරයේ සාර්ථකත්වයට සාක්ෂියක් විය. 

"දෙයියනේ! මේ මිනිස්සු උං ඔක්කොම මරලා වගේ." පෙන් හඬ නැගීය. 

"මාත් හිතනවා එහෙම. මැරුණ මිනිස්සු කතා කරන්නෙ නෑනෙ. එකෙක් හරි පණ පිටින් හිටියොත් මම ලොකු අමාරුවක වැටෙන්නෙ."  මැක්කේලබ් ප්‍රතිචාර දැක්වීය. 

                                          * * *

1. Trail drive - ගවයින් දෙදහසක හෝ තුන්දහසක් වැනි විශාල සංඛ්‍යාවක් සැතපුම් තුන් හාරසියයක් දුරක් දක්කාගෙන යාම මෙනමින් හැඳින්වෙයි. මෙය ද එවන් trail drive එකකි.

2. Stampede - ගවයින් විශාල සංඛ්‍යාවක් මෙලෙස දක්කාගෙන යාමේදී ස්වභාවික හේතූන් හෝ උවමනාවෙන් කරනු ලබන බියගැන්වීම් නිසා හෝ  කුලප්පු වී හිස හැරුන අත දිවයාම මින් අදහස් කෙරේ. ගවයින් සොරකම් කරගැනීම සඳහා සොර කල්ලි විසින් ද තමන්ගේ බල ප්‍රදේශයට කෙරෙන අනවසර ඇතුළුවීමක් ලෙස සලකා රතු ඉන්දියානු ගෝත්‍ර විසින් ද මෙවන් ක්‍රියා වල නියැලුන බව සඳහන් වේ. මෙහිද සිදුවන්නේ එලෙස කරනු ලබන Stampede  එකකි. 

3. Sign language - අමෙරිකාව පුරා විසිරුන රතු ඉන්දියානු ගෝත්‍ර විශාල සංඛ්‍යාවක් තිබූ අතර ඔවුහු එකිනෙකට වෙනස් භාෂා කතා කළහ. එනිසා එකිනෙකා හා අදහස් හුවමාරුවේදී හස්ත සංඥා ක්‍රම භාවිත  කළහ. මෙහි එන ගූස් නම් චරිතය අපාචේ(Apache) ගෝත්‍රයට අයත් වන අතර ඔවුන් හා ගනුදෙනු කරන්නේ ෂොෂොනි(Shoshoni) ගෝත්‍රයට අයත් ඉන්දියානුවන්ය. වෂාකි(Washakie) එම ගෝත්‍රයේ නායකයාය.  ඔවුන් හා සටන් වදින්නේ සිය්‍යුක්ස්(Sioux) ගෝත්‍රිකයන්ය. 

4. Scalp - සතුරු ගෝත්‍රයක් හා සටන් වැදුන විට තමා අතින් මියගිය සතුරාගේ හිසෙන් කෙස් සහිත සම් කැබැල්ලක් ජයග්‍රහණයේ සංකේතයක් ලෙස කපා ගැනීම මෙයින් අදහස් කෙරේ. මෙය පැරණි ගෝත්‍ර වල තිබූ චාරිත්‍රයකි. scalp  ප්‍රමාණය වැඩි වූ තරමට ඔහුට සිය ගෝත්‍රිකයින් අතර පවතින පිළිගැනීම වැඩි වේ.